Türkçedeki Başlıca Ses Olayları

Türkçedeki başlıca ses olayları nelerdir?

1-) Ünlü Düşmesi

Dilimizde iki heceli bazı sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerindeki ünlülerini kaybederler. Bu olaya hece düşmesi de denir.

Sabır+ı àsabrı

Omuz+u à omzu

Göğüs+e à göğse

Ömür+e à ömre

Beniz+i à benzi… gibi.

Bazı sözcükler türetilirken bir ünlü kaybına uğrayabilirler:

Sarı+ar+dı à sarardı (ı, düşmüş)

Sızı+la+dı à sızladı (ı, düşmüş)

Devir+ik à devrik (i,düşmüş)

2-) Ünsüz Düşmesi

Küçültme eki alan bazı sözcüklerde bir ünsüzün düştüğü görülür:

Ufak+cık à ufacık (k, düşmüş)

Minik+cik à minicik (k, düşmüş)   

Alçak+cık à (k, düşmüş)    

3-) Kaynaştırma

Türkçede ünlü ile biten sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında araya kaynaştırıcı bir ses (y, ş, s, n) girer. Bu olaya kaynaştırma denir.

Kapı+y+ı

Kardeş-n-i

İki-ş-er

Baba-s-ı

UYARI: Kaynaştırma sesleri, sözcükle ek arasına girer.

4-) Ulama

Ünsüzle biten bir sözcüğün son sesinin, ünlü ile başlayan bir sözcüğün ilk hecesiyle birleştirilerek okunmasına ulama denir.

Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar.

Noktalama işaretleri ulamayı önler.

5-) Ünlü Daralması

Geniş ünlü (a,e) ile biten eylemlerden sonra “-yor” eki gelirse eylemin son ünlüsü daralır:

Bekle+yor à bekliyor

Ara+yor à arıyor

Anla+yor à anlıyor